Καθώς το καταμαράν της Dodecanisos Seaways κόβει ταχύτητα για να μπει στο λιμάνι της Σύμης νιώθεις εκείνη την υπέροχη ησυχία να σε τυλίγει κι εσύ να συναινείς καθώς έχεις μείνει άφωνος από τη συγκηνητική ομορφιά του τοπίου. Θα τη θυμάμαι για πάντα αυτή τη μαγική στιγμή που το καράβι έπλεε στα ατάραχα νερά και τα πολύχρωμα σπιτάκια έστεκαν να κοιτάνε με τ' αθώα ματάκια τούς τους καινούριους ξένους που κατέφθαναν. Μια ώρα από την πολύβουη Ρόδο, τόσο ανυπεράσπιστη, σκέφτηκα, μια άσπιλη ομορφιά, όπως η ομορφιά οφείλει να είναι. Κι όταν κατεβήκαμε και χαθήκαμε στα στενάκια της με κάθε σπιτάκι να γίνεται μια έκπληξη, το φούρνο ίδιο με τριάντα χρόνια πριν και τις γάτες παχουλές κι άφοβες να χαϊδεύονται στα πόδια μας, ένιωσα να μπαίνω σε ένα χωροχρόνο πολύ μακρινο από αυτόν που ζω, μια απλότητα που φοβήθηκα να μην τη λερώσω, μια ησυχία που νόμιζα πως έχει χαθεί για πάντα. Δεν ξέρω αν είναι έτσι ή έτσι φαίνεται, όμως εγώ επέλεξα να την κρατήσω έτσι στην καρδιά μου, έστω και ως ψευδαίσθηση, για να την κουβαλώ μαζί μου και στις πιο βαριές μου στιγμές.
Στην εποχή του μύθου, διάφορες εκδοχές αναφέρονται από αρχαίους συγγραφείς για την ονομασία της Σύμης.
Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης λέει πως απόκτησε το όνομα το νησί, από την νύμφη Σύμη με την οποία ζευγάρωσε ο Ποσειδώνας φέρνοντας στο κόσμο ένα αγόρι που το ονόμασαν Χθόνιο.
Στη Σύμη έφτασε και ο Προμηθέας, αδελφός του Ατλαντα και δίδαξε πολλές τέχνες και τη μακροβιότητα. Ο Ευστάθιος αποδίδει το όνομα στη κόρη του Ιαλυσού και της Δωτίδας τη Σύμη, την οποίαν έκλεψε ο Γλαύκος και την έφερε στο νησί.
Ο Γλαύκος ο οποίος θεωρείται ο πρώτος κάτοικος της Σύμης, ήταν δεινός κολυμβητής και ναυπηγός και τις ικανότητες του αυτές τις δίδαξε στους κατοίκους του νησιού. Θεωρείται ο κατασκευαστής του πλοίου της Αργοναυτικής εκστρατείας «Αργώ», το πλοίο στο οποίο επιβιβάστηκαν οι Αργοναύτες για την εκστρατεία τους στην Κολχίδα.
Το νησί είχε και άλλα ονόματα όπως Καρική, Μεταποντίς, Αιγλη και Έλκουσα.
Ο πρώτος βασιλιάς της Σύμης ήταν ο Νιρέας ο οποίος αναφέρεται από τον Όμηρο για τη συμμετοχή του στην εκστρατεία της Τροίας με 3 πλοία. Στο νησί υπήρχε κάποτε και ιερό του Ποσειδώνα.
Από το νησί πέρασαν οι Λέλεγες, οι Ρόδιοι, οι Αργείοι, οι Λακεδαιμόνιοι και αργότερα οι Ρωμαίοι, οι Βυζαντινοί για να ακολουθήσουν οι Ιωαννίτες Ιππότες. Οι Συμιακοί έγιναν γνωστοί ως ναυπηγοί, ψαράδες και σφουγγαράδες και έφεραν πλούτο και δόξα στο νησί. Το 1460 κατάφεραν να αποκρούσουν τον πολυάριθμο στρατό των Τούρκων. Το 1522 κατέλαβαν τη Σύμη οι Τούρκοι αλλά οι Συμαίοι προσφέροντας δώρα στο Σουλτάνο, εξασφάλισαν σημαντικά προνόμια όπως αυτό της ελευθερίας στη θρησκευτική έκφραση και γλώσσα. Πρόοδος σημειώθηκε στα γράμματα και ιδρύθηκαν σχολεία όπως η Σχολή της Αγίας Μαρίνας (1756-1821).
Στην Επανάσταση του 1821 πήρε ενεργά μέρος λόγω της ευημερίας στη ναυτιλία και στο εμπόριο. Η συμμετοχή τους, όμως, στην επανάσταση είχε ως αποτέλεσμα την κατάργηση ορισμένων προνομίων.
Από το 1912 περιήλθε κάτω από Ιταλική κατοχή, η οποία υπήρξε ιδιαίτερα σκληρή για τους κατοίκους. Η άλλοτε ευημερούσα Σύμη γνώρισε μέρες φτώχειας. Εκείνη την περίοδο έγινε και η αντικατάσταση των ιστιοφόρων με τα ατμοκίνητα πλοία, η σπογγαλιεία άρχισε να παρακμάζει ενώ ξεκίνησε και ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, που οδήγησε σε μεγάλο κύμα μετανάστευσης.
Το 1943 τελείωσε η Ιταλική κυριαρχία. Στις 25 Σεπτεμβρίου 1944, οι Άγγλοι καταλαμβάνουν για τρίτη φορά τη Σύμη, ενώ την ίδια ημέρα ανατινάχτηκε το Κάστρο της και όλη η γύρω από αυτό περιοχή.
Στις 8 Μαϊου 1945 υπογράφηκε στη Σύμη η παράδοση των Δωδεκανήσων από τους Γερμανούς, ενώ την 1η Απριλίου του 1947, η Βρετανική Στρατιωτική Διοίκηση παρέδωσε καθήκοντα στην Ελληνική Διοίκηση.
Τέλος, στις 7 Μαρτίου 1948 στη Σύμη υπεγράφη το Πρωτόκολλο Ενσωμάτωσης και παράδοσης όλων των νησιών της Δωδεκανήσου στο Ελληνικό κράτος.
Αρχιτεκτονική /Ο οικισμός της Χώρας από ψηλά
Η Σύμη ανακηρύχθηκε νωρίς ως διατηρητέος οικισμός, επιστέγασμα πολύχρονων αγώνων του Συμαίου aesthete Κώστα Α. Φαρμακίδη, και κατάφερε να διατήρησει τον κεντρικό χαρακτήρα της αρχιτεκτονικής της.
Τα σπίτια της, δίπατα και τρίπατα με δώμα, με αυλές, στρωμένες συχνά με βοτσαλωτά δάπεδα, σε θεματικά (καράβια, άγκυρες) και διακοσμητικά (μαίανδρος) motifs, με αετώματα ανάμεσα στις δίρριχτες κεραμιδένιες στέγες τους, μπαλκόνια με σιδεριές, εξωτερικούς τοίχους σοβατισμένους στο χρώμα της ώχρας ή σπανιότερα πέτρινους, και καφετιά παραθυρόφυλλα, χωρίς να λείπουν οι ιώδεις ή βαθυπράσινες πόρτες. Η τολμηρή πολυμορφία των σπιτιών της Σύμης και η χρωματική ελευθεριότητα (λουλακί, ώχρα, terra cotta), γαληνεύουν τους τραχείς, αυστηρούς και επιβλητικούς βράχους, αφήνοντας μετάγευση αρμονίας.
Το "μάτι του βοδιού" ο ιδιαίτερος τρόπος εξαερισμού στις μετώπες των αρχοντικών
Εσωτερικά τα σπίτια της Σύμης έχουν την απαραίτητη, λόγω της ανυδρίας, στέρνα στο βάθος του ισογείου ή κάτω από την ακμή του ορόφου, αφήνοντας μικρό χώρο μαγειρείου. Σε αντίθεση, στα ισόγεια του Γιαλού, υπάρχουν μόνο μεγάλοι χώροι αποθήκευσης και κατεργασίας σπόγγου. Στον όροφο υπήρχε το σαλόνι με καθρέπτες, κονσόλες, πορσελάνες και, ενίοτε, τοιχογραφίες ή νωπογραφίες (frescos), και η μουσάντρα, εκ του ονόματος του Γάλλου αρχιτέκτονα F. Mansart που, εκμεταλλευόμενος το μεγάλο ύψος των σπιτιών του 17ου αιώνα, πρόσθεσε ξυλοκατασκευή, δημιουργώντας ένα ανοικτό (για να φωτίζεται) μεσοπάτωμα, το οποίο λειτουργούσε ως συμπληρωματικός χώρος ύπνου (ανάλογο του Αγγλοσαξονικού sleeping loft). Ακριβώς κάτω από την μουσάντρα βρισκόταν ο κύριος χώρος ύπνου, ο σουφάς, μια επίσης ξύλινη υπερυψωμένη κατασκευή, ενσωματωμένη στον τοίχο, κάτω από την οποία υπήρχε αποθηκευτικός χώρος. Ο σουφάς χωριζόταν από τον υπόλοιπο χώρο του ορόφου με κουρτίνα, υαλοπέτασμα ή ψευδόπορτα.
Τα κτίρια αυτής της περιόδου διακρίνονται, εκτός από την επιβλητικότητα του όγκου και τις μεγάλες αψιδωτές πόρτες και παράθυρα, από αετώματα και faux δωρικά ή κορινθιακά κιονόκρανα, με μονές ή διπλές κορνίζες. Η νεοκλασική αρχιτεκτονική χρησιμοποιούσε ως βάση άξονες συμμετρίας και τη χρυσή τομή, όχι μόνο στις σχέσεις ύψους και πλάτους του κτιρίου, αλλά και των ανοιγμάτων του, δηλαδή ανάμεσα στα παράθυρα και τις πόρτες. Βεβαίως, παρατηρούνται και άλλα αρχιτεκτονικά στοιχεία στα κτίρια της περιόδου. Συχνά, το τύμπανο του αετώματος της στέγης φέρει ένα κυκλικό άνοιγμα, αμιγώς Αναγεννησιακό στοιχείο. Τα ανοίγματα αυτά είχαν σχέση με την αισθητική αλλά και την προστασία της στέγης από δυνατούς ανέμους. Προλαμβάνουν, δηλαδή, την δημιουργία διαφοράς πίεσης μεταξύ της ατμοσφαιρικής (μηδενικής) κάτω από τη στέγη και της υπατμοσφαιρικής (αρνητικής) πάνω από τη στέγη πίεσης που μπορεί να προκαλέσει η μεγάλη ταχύτητα του ανέμου (φαινόμενο Ventouri), με αποτέλεσμα να παρασύρονται τα κεραμίδια.
Η πρωτεύουσα του νησιού αποτελείται από το Γιαλό (λιμάνι) και το Χωριό (Άνω Σύμη). Τους δύο οικισμούς σχεδόν ενωμένους σήμερα συνδέει η Καλή Στράτα ένας φαρδύς δρόμος με 500 περίπου πέτρινα σκαλοπάτια
Η επίδραση του Ευρωπαϊκού (Ρωμαϊκού) και Αθηναϊκού Νεοκλασικισμού ήταν τόσο μεγάλη στους κοσμοπολίτες Συμιακούς, ώστε να μην υπολογίζουν το κόστος. Έφερναν μάρμαρο από την Πάρο και την Πεντέλη για σκάλες, μπαλκόνια και φουρούσια, θηραϊκή γη για τη λιθοδομή από τη Σαντορίνη, και πορσελάνη για τους σοβάδες από τη Νίσυρο. Από την από την Τεργέστη προμηθεύονταν ξυλεία για πορτοπαράθυρα, οροφές και τις μουσάντρες. Τα κεραμίδια έρχονταν από τη Μασσαλία. Στη Σύμη αφθονούν η πέτρα και ο ασβέστης. Δουλεύοντας την πέτρα, οι Συμιακοί δημιούργησαν κομψά αετώματα, ανώφλια, κατώφλια, κορνίζες και κομόνες στις εξώπορτες και τα παράθυρα.
Χαρακτηριστικά του Οικισμού/Παραδοσιακά Κτίσματα του Χωριού
Ο αρχικός Αιγαιοπελαγίτικος οικισμός της Σύμης βρίσκεται μακριά από τη θάλασσα, σε ένα πλάτωμα κρυμμένο πίσω από το Κάστρο για το φόβο των πειρατών. Για τον ίδιο λόγο, ο οικισμός διασχίζεται από δαιδαλώδη, στενά, πλακόστρωτα δρομάκια και καλντερίμια. Εκεί βρίσκονται και τα πρώτα αρχοντικά, των οποίων η μορφολογία και τυπολογία ουδεμιά έχει σχέση με τα μεταγενέστερα νεοκλασικά του δευτέρου ημίσεος του 19ου στο Γιαλό. Ήταν παραδοσιακά διώροφα κτίρια με μεγάλες αυλές στρωμένες με πλάκες από συμαϊκό σχιστόλιθο ή διακοσμημένες με σχέδια βοτσαλωτού (χαλικερά κατά τη συμαϊκή διάλεκτο), απομεινάρι της βυζαντινής εποχής, τυπικά δείγματα Αιγαιοπελαγίτικης αρχιτεκτονικής.
Η εντυπωσιακή Μητρόπολη (Αγ. Νικόλαος) με το πανέμορφο βοτσαλωτό δάπεδο στο προαύλιο της
Νεοκλασικά Μέγαρα Πετριδών, Μουράγιου και Γιαλού
Η δόμηση στη Σκάλα του νησιού, δηλαδή τον Γιαλό και το Μουράγιο, άρχισε ουσιαστικά τον 19ο αιώνα, αφού είχε εκλείψει ο φόβος των πειρατών. Τα κτίρια του Γιαλού χαρακτηρίζονται και από Ευρωπαϊκή επιρροή (Ρωμαϊκό Νεοκλασικισμό), όπως το διώροφο του Φωτάρα και το τριώροφο του Καλαφατά, αμφότερα με ισόγεια από πέτρα πελεκητή κατά την τεχνοτροπία των Βενετσάνων και της Νάπολης.
Η εσωτερική διαρρύθμιση, η επίπλωση και το ύφος των οικιών του Μουράγιου όχι μόνο διέφεραν, αλλά θύμιζαν Γαλλικό boudoir. Τα μαρμάρινα λουτρά διέθεταν υδραυλικό σύστημα αρνητικής πίεσης που αντλούσε θαλάσσιο νερό για καθαρισμό. Τα αυθεντικά έπιπλα περιόδου και αντικείμενα των οικιών αμφοτέρων των θυγατέρων Γ. Πετρίδη, ειδικά οι σουίτες Λουδοβίκου Φιλίππου (Louis Philippe), και Δευτέρας Γαλλικής Αυτοκρατορίας (Napoléon III), οι καθρέφτες, τα secrétaires à tambour και abattant, τα ασημικά Christofle, οι ελαιογραφίες και τα κινέζικα βάζα 17ου αιώνα, που μεταφέρθηκαν στην Αθήνα προ του Β Παγκοσμίου Πολέμου και σώζονται, είναι απτοί μάρτυρες.
Ο τουρισμός της Σύμης έρχεται κυρίως από τη Ρόδο με τα ταχύπλοα της γραμμής αλλά και πολλά ιδιωτικά που πραγματοποιούν ημερήσιες εκδρομές στα μικρότερα νησιά της Δωδεκανήσου. Μια μεγάλη φέτα τουρισμού ανήκει και στα ιστιοφόρα και στα πολυτελή κότερα που αράζουν στο βαθύ λιμάνι της Σύμης απολαμβάνοντας την κοσμοπολίτικη ομορφιά της.
Καλύτερα είναι ν' αποφύγετε τους ζεστούς μήνες γιατί η Σύμη ανεβάζει... πυρετό το καλοκαίρι! Με τα καραβάκια, που λειτουργούν ως θαλάσσια ταξί από το Γιαλό, μπορεί κανείς να μοιραστεί ανάμεσα στις παραλίες Άγιο Νικόλαο, τη Μαραθούντα με τον λευκό αμμουδερό βυθό, την Αγία Μαρίνα, τον Αγ. Γιώργιο Δησάλωνα με τον επιβλητικό βράχο-πόλο έλξης των αναρριχητών, αλλά και το Πέδι μέσα στους οπωρώνες και τ' αμπέλια και τον Άγιο Αιμιλιανό με το όμορφο ξωκλήσι που ενώνεται με τη στεριά με μια στενή λωρίδα γης. Αν έχετε χρόνο και κατανυκτική διάθεση, επισκεφθείτε τη Μονή του Ταξιάρχη Μιχαήλ (Πανορμίτη) που είναι ένα από τα μεγαλύτερα μνημεία της Χριστιανοσύνης στα Δωδεκάνησα. Μπορείτε επίσης να επισκεφθείτε το Λαογραφικό και το Ναυτικό μουσείο στη χώρα. Αν θέλετε απλώς να ησυχάσετε, αράξτε στο λιμάνι και δοκιμάστε το συμιακό γαριδάκι, χταποδάκι γιαχνί, με πιλάφι ή μακαρόνια, γαελλόπιτες (μικρά τηγανητά πιτάκια με αθερίνα), αλούμια (λουκουμάδες με ντόπιο αρωματικό μέλι) και λικέρ φραγκοσυκιάς αφήνοντας την ατμόσφαιρα του νησιού να ηρεμήσει το "ενδότερον" με έναν τρόπο που μονάχα η Σύμη γνωρίζει.
Πηγές:
Dodecanisos Magazine, τεύχος 1
