Χαρούκι Μουρακάμι: μοναχικός, εσωστρεφής, ένας σύγχρονος «ερημίτης», που δίνει σπάνια συνεντεύξεις.
Τον αδιέξοδο έρωτα τριών ηρώων περιγράφει στο βιβλίο του «Σπούτνικ αγαπημένη» ο Χαρούκι Μουρακάμι. Ο ίδιος πιστεύει ότι ο συγγραφέας «πρέπει να καταφέρει να φτάσει μέχρι τον τόπο όπου οι απλοί άνθρωποι δεν μπορούν να εισχωρήσουν και να γυρίσει πίσω με ασφάλεια».
Ο Χαρούκι Μουρακάμι είναι σίγουρα από τις πιο ιδιόρρυθμες, πολυσύνθετες και αινιγματικές λογοτεχνικές φωνές του καιρού μας. Οι οπαδοί του τον ακολουθούν σχεδόν όπως ένα ροκ-σταρ, όμως η γραφή του αναμοχλεύει τις ίδιες τις ορίζουσες της ύπαρξης.
Η κριτική απ' τη μεριά της αδυνατεί να τον κατατάξει σε κάποια ετικέτα. Παρά τα στοιχεία σουρεαλισμού και μαγικού ρεαλισμού στα βιβλία του, αυτό το αλλόκοτο, σχεδόν υπνωτικό, προσωπικό σύμπαν του Μουρακάμι παραμένει αμίμητο. Στην αρχή τα πάντα μοιάζουν οικεία και διάφανα. Σιγά σιγά μ' έναν ανεπαίσθητο τρόπο γλιστράς προς την «άλλη μεριά», σε μια διάσταση χωρίς πυκνότητα και χωρίς χρόνο. Αυτή η αραχνοΰφαντη ισορροπία ανάμεσα στο πραγματικό και το ονειρικό, ανάμεσα στο καθημερινό και το αλλόκοτο, έχει την προσωπική σφραγίδα του Μουρακάμι.
Οσο για τα βασικά υλικά της μαγείας του «πρώτον, ποτέ δε βάζω περισσότερο νόημα σε μια πρόταση απ' όσο είναι απολύτως απαραίτητο. Δεύτερον, οι προτάσεις μου πρέπει να έχουν ρυθμό. Αυτό είναι κάτι που το έμαθα από τη μουσική, ειδικά την τζaζ. Στην τζαζ, ο σπουδαίος ρυθμός είναι αυτός που επιτρέπει και έναν σπουδαίο αυτοσχεδιασμό», μας λέει ο ίδιος για τη λογοτεχνία που κρύβουν οι νότες.
Παθιασμένος λάτρης της μουσικής, από τότε που είχε το περίφημο τζαζ μπαρ «Peter Cat» στο Τόκιο, γεμίζει με τραγούδια τα βιβλία του. Αλλωστε, πολλές απ' τις ιστορίες του γεννιούνται και πλέκονται γύρω απ' αυτά. Στο εξωτερικό γίνονται ανάρπαστα τα «cd με τα τραγούδια του Μουρακάμι», cd που περιέχουν ειδικά τα τραγούδια που αναφέρονται στα βιβλία του.
Οταν έγραψε το «Σπούτνικ Αγαπημένη» (1999), που μόλις κυκλοφόρησε και στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Ωκεανίδα», δήλωσε πως ήταν μια καινούρια στροφή γι' αυτόν, μια νέα πρόκληση για το μέχρι πού θα μπορούσε να οδηγήσει τους χαρακτήρες και το προσωπικό του στιλ. Σαν ένα στοίχημα για το «πόσο μακριά θα μπορούσε να τρέξει». Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι είναι κι ένας απ' τους καλύτερους μαραθωνοδρόμους. Η πρώτη του δοκιμασία ήταν εδώ, στην Ελλάδα, όταν έτρεξε μόνος του τη διαδρομή Αθήνα-Μαραθώνα (ανάποδα, για ν' αποφύγει τις ώρες αιχμής στην Αθήνα) σε 3:51' ώρες.
Ερωτας στα ελληνικά νησιά
Στο «Σπούτνικ Αγαπημένη», η ιστορία κινείται γύρω από τον αδιέξοδο έρωτα των τριών ηρώων: η Σουμίρε, που μόλις έχει εγκαταλείψει το κολέγιο και σχεδιάζει θολά το μέλλον της σαν επίδοξη συγγραφέας, θα ερωτευτεί κεραυνοβόλα μια μεγαλύτερη γυναίκα, τη Μίου, σε μια τυχαία τους συνάντηση.
Με τη Σουμίρε, όμως, είναι ερωτευμένος ο Κ., ο αφηγητής της ιστορίας. Οταν η Σουμίρε θα ακολουθήσει τη Μίου σ' ένα ελληνικό νησί, που πηγαίνει για επαγγελματικούς λόγους, η εξέλιξη του έρωτά της και η κατάληξη θα είναι εντελώς απρόβλεπτες.
Στα ελληνικά κυκλοφορούν επίσης «Το κυνήγι του αγριοπρόβατου», «Η σκληρή χώρα των θαυμάτων και το τέλος του κόσμου» (από τις εκδόσεις «Καστανιώτη»), «Το κουρδιστό πουλί» και το «Νορβηγικό δάσος» (από τις εκδόσεις «Ωκεανίδα» και η εξαιρετική συλλογή διηγημάτων του «Ο Ελέφαντας εξαφανίζεται» (από τις εκδόσεις «Κοάν»).
- Κάπου στο «Σπούτνικ Αγαπημένη», ο αφηγητής λέει ότι «οι ιστορίες δεν είναι κάτι αυτού του κόσμου. Οι πραγματικές ιστορίες απαιτούν ένα είδος μαγικού βαπτίσματος που συνδέει τον κόσμο αυτής της πλευράς με τον κόσμο της άλλης πλευράς». Αυτός θα μπορούσε να είναι κατεξοχήν ο ορισμός του δικού σας στιλ. Πώς θα εξηγούσατε αυτό το «μαγικό βάπτισμα»;
«Νομίζω πως ο συγγραφέας πρέπει να είναι ένας έμπειρος εξερευνητής. Πρέπει να καταφέρει να φτάσει μέχρι τον τόπο όπου οι απλοί άνθρωποι δεν μπορούν να εισχωρήσουν και να γυρίσει πίσω με ασφάλεια, φέρνοντας "κάτι". Αυτό το "κάτι" είναι η ιστορία. Η σ' άλλη περίπτωση, ιστορία είναι καθαυτή η περιπέτειά του, οι πράξεις του».
- Οι χαρακτήρες σας τι κουβαλούν από σας; Σε ποιο βαθμό ταυτίζεστε μαζί τους;
«Τις περισσότερες φορές τους χτίζω με τυχαία κομμάτια που δανείζομαι απ' τους ανθρώπους που ξέρω. Σε πολύ λίγες περιπτώσεις είναι αντανάκλαση του εαυτού μου. Ομως αρκετές φορές νιώθω πως περιέχουν μια "πιθανότητα" του εαυτού μου, μια δυνητική του υπόσταση. Μ' άλλα λόγια, είναι άνθρωποι που θα "μπορούσα" να είμαι (αλλά στ' αλήθεια δεν είμαι)».
- Οι ήρωές σας μοιάζουν να δρασκελούν τα όρια προς μια άλλη, αποκαλυπτική διάσταση αλλά σπάνια καταφέρνουν να φτάσουν στην πραγματική «κάθαρση». Μοιάζει να τους στοιχειώνει μια τεράστια εσωτερική μοναξιά.
«Πρέπει να υπάρχει η "αποκάλυψη" σε μια ιστορία, αν θέλει να είναι έστω και ελάχιστα καλή. Μόνο που αυτή η αποκάλυψη δεν είναι αναγκαστικά φανερή. Προσωπικά προτιμώ το είδος της αποκάλυψης που είναι δύσκολο για τους αναγνώστες να τη συλλάβουν, να την εξηγήσουν. Κι αυτό γιατί έτσι ακριβώς γίνεται και στην πραγματική ζωή. Κάποιες φορές έχεις την αίσθηση "είμαι σίγουρος ότι είδα κάτι που μου φανέρωσε τα μυστήρια της ζωής αλλά δεν μπορώ να το προσδιορίσω ή να το συλλάβω. Εχει κιόλας πετάξει". Αυτό είναι και το συναίσθημα που ήθελα να δώσω στο βιβλίο μου. Πράγματι υπάρχει η αποκάλυψη. Μόνον που δεν είναι για να γίνεται φανερά, αυτό είναι όλο».
- Ποιες στιγμές σάς κάνουν πραγματικά ευτυχισμένο;
«Οταν τελειώνω μια ιστορία που γράφω. Τότε νιώθω πραγματικά βαθιά ανακούφιση. Βάζοντας την τελευταία τελεία σ' ένα βιβλίο είναι σαν να γεννάς ένα παιδί, ασύγκριτη στιγμή».
- Συγκεκριμένα στο «Σπούτνικ Αγαπημένη», η ομοφυλοφιλική σχέση επιλέχθηκε σαν ένα σχήμα που τόνιζε περισσότερο την εσωτερική αποξένωση;
«Ολες οι μορφές αγάπης είναι ισότιμες και ανταποδοτικές, τουλάχιστον στα βιβλία μου. Τη σχέση τη χρησιμοποίησα φυσικά, χωρίς να θέλω να την εκμεταλλευτώ για να εξυπηρετήσω άλλα νοηματικά πλαίσια. Την αποξένωση ο συγγραφέας μπορεί να την δείξει μέσα σ' ένα οποιοδήποτε σχήμα, δεν χρειάζεται να επιστρατεύσει κάτι ειδικά γι' αυτό. Για μένα ήταν μια σχέση σαν όλες τις άλλες».
- Ενα μεγάλο μέρος του βιβλίου εκτυλίσσεται στην Ελλάδα - τι κουβαλάτε από την Ελλάδα μέσα σας;
«Η Ελλάδα είναι η πρώτη ξένη χώρα που επισκέφτηκα στη ζωή μου γι' αυτό η εντύπωση ήταν τόσο ισχυρή και ζωντανή. Και είναι ακόμα το ίδιο ισχυρή! Ηθελα οπωσδήποτε να γράψω για τη χώρα, μόλις μου δινόταν η ευκαιρία. Εχω ζήσει στην Ελλάδα για αρκετό καιρό, έχω τρέξει μαραθώνιο εκεί, είναι ένας τόπος που μιλάει δυνατά μέσα μου».
- Είσαστε ένας συγγραφέας, που το κοινό του ταυτίζεται παθιασμένα μαζί του, με τους ήρωές του. Εχετε σκεφτεί ποτέ γιατί συμβαίνει αυτό;
«Δεν έχω ιδέα! Οταν γράφω είμαι τόσο βαθιά απορροφημένος από το γράψιμό μου, που δεν έχω την ελευθερία να σκεφτώ τίποτα άλλο. Αν οι αναγνώστες ταυτίζονται με τις ιστορίες μου, αυτό σημαίνει ότι συμμερίζονται αυτή την έντονη αφοσίωση. Οπως και να 'χει, είναι πραγματικά σπουδαίο να μπορείς να μοιράζεσαι κάτι».
- Μόλις αυτές τις μέρες κυκλοφόρησε έξω ένα καινούριο σας βιβλίο-μαρτυρία για το τρέξιμο και τον ρόλο του στη ζωή σας. Πώς συνδέεται ο αθλητής με τον συγγραφέα μέσα στη μέρα σας;
«Ο τίτλος του βιβλίου είναι "What Ι Talk About When Ι Talk About Running" (Για τι πράγμα μιλώ όταν μιλώ για το τρέξιμο). Πιστεύω πως το φυσικό σφρίγος βοηθά στο να διατηρηθεί και το σφρίγος του μυαλού και ακόμα εμπλουτίζει την ικανότητα της φαντασίας. Χρειάζομαι να είμαι σωματικά ακμαίος όταν πρόκειται να περάσω μεγάλες περιόδους γράφοντας. Δεν θα μου ταίριαζε κάποιο άλλο σπορ, γιατί μ' αρέσει να είμαι μόνος μου και εκτός αυτού δεν είμαι καθόλου ανταγωνιστικός. Στον μαραθώνιο αγωνίζεσαι ενάντια μόνο στα δικά σου τα όρια, αυτά προσπαθείς να ξεπεράσεις».
Της ΠΟΠΗΣ ΜΟΥΣΟΥΡΑΚΗ
Ελευθεροτυπία, 7 - 29/06/2008
